W grudniu 2019 roku Polski Związek Towarzystw Wioślarskich będzie obchodził stulecie istnienia. Z tej okazji zapraszamy na wyjątkowy cykl, w którym raz w miesiącu będziemy przybliżać historię polskiego wioślarstwa i dwunastu prezesów PZTW. Damazy Tilgner to poseł na Sejm RP, wykładowca, profesor zwyczajny i doktor honoris causa Politechniki Gdańskiej oraz pionier przemysłu żywnościowego w Polsce ale także pięciokrotny mistrz Polski w wioślarstwie i prezes PZTW w latach 1947-1949.

Urodził się 26 listopada 1904 roku w wielkopolskiej Miejskiej Górce. Młodość spędził w Berlinie, gdzie jego ojciec prowadził Polski Dom Wysyłkowy Towarzystwa św. Rafała. Po odzyskaniu niepodległości przez Polskę jego rodzina wróciła do kraju. W Poznaniu Damazy Tilgner ukończył gimnazjum, a potem studiował technologię rolną na Uniwersytecie Adama Mickiewicza, uzyskując tytuł magistra w 1927 roku. Rok później po raz pierwszy został mistrzem Polski w wioślarstwie – kolejne sukcesy odniesie w latach 1930, 1934 i 1935. W międzyczasie wyemigrował jednak do Stanów Zjednoczonych, gdzie odbył praktykę zawodową w zakładach przemysłowych (głównie w Chicago i Kalifornii) i na Uniwersytecie Kalifornijskim w Berkeley. Zza oceanu powrócił w 1931 roku. Najpierw do Berlina, gdzie zajmował się modernizacją Fabryki Konserw i Marmolady, a następnie prowadził badania naukowe w Poczdamie.

Kolejne lata życia trzeciego prezesa PZTW to dalszy rozwój zarówno na polu naukowym i zawodowym, jak i sportowym. Między zarządzaniem działem standaryzacji w Państwowym Instytucie Eksportowym w Poznaniu oraz uzyskaniem stopnia doktora nauk rolniczych (w 1932 roku), Damazy Tilgner dołączył także do Warszawskiego Towarzystwa Wioślarskiego, którego członkiem będzie przez sześć lat - od 1933 roku do wybuchu II Wojny Światowej.

Uniwersytet Adama Mickiewicza w Poznaniu (fot. wikipedia.org)

Wojna zastała go w roli pracownika Ministerstwa Przemysłu i Handlu. Był wtedy kierownikiem Komitetu Chłodnictwa i głównym inspektorem standaryzacji wywozu Rady Handlu Zagranicznego RP w Warszawie. Nie został zmobilizowany z powodu kontuzji nogi, a w trakcie okupacji pracował jako konsultant w fabrykach. W konspiracji przyjął kryptonim „Jaromir” i wykorzystywał swoje wykształcenie prowadząc analizę składu żywności, która w ramach przydziału kartkowego była wręczana Polakom. Prowadzący dystrybucję tej żywności - fałszujący jej skład na własną rękę - byli przez Armię Krajową karani. Za tę działalność Damazy Tilgner otrzymał krzyż AK. Prowadził również wykłady z ekonomii na Tajnym Uniwersytecie Ziem Zachodnich w Warszawie. Jako żołnierz od marca 1943 roku do lipca 1944 roku wchodził w skład II batalionu Armii Krajowej „Odwet”.

Gdy front przeniósł się na ziemie byłego okupanta, Damazy Tilgner przyjął pracę jako Główny Pełnomocnik do spraw Gospodarki na Pomorzu, gdzie jego zadaniem było przejmowanie z rąk sowieckiej administracji wojskowej zakładów przemysłowych. Kolejne lata życia przyniosły między innymi habilitację na Uniwersytecie Adama Mickiewicza w Poznaniu w 1947 roku. Był to bez wątpienia owocny czas, ponieważ w tym samym roku Damazy Tilgner został prezesem Polskiego Towarzystwa Wioślarskiego, a także posłem na Sejm.

Sejm RP, w którym Damazy Tilgner pracował jako poseł (fot. wikipedia.org)

Powojenne lata były jednak dla polskiego sportu bardzo ciężkie. Zniszczona infrastruktura, olbrzymie straty ludzkie, przymusowe migracje, obozy pracy, zsyłki do łagrów. W konsekwencji na XIX Letnich Igrzyskach Olimpijskich w Londynie, w 1948 roku, Polska zdobywa zaledwie jeden brązowy medal - w boksie. Z wioślarskich Mistrzostw Europy w Lucernie (1947) oraz Wioślarskich Mistrzostw Europy w Amsterdamie (1949) nie przywozimy żadnego medalu. Prezes Tilgner kończy swoją kadencję w 1949 roku, w 1978 roku otrzyma tytuł członka honorowego PZTW. W międzyczasie został odznaczony również złotą odznaką Zasłużonego Działacza Kultury Fizycznej.

Lwią część swojego dalszego życia poświęcił pracy naukowej. Najpierw na UAM, a następnie w Politechnice Gdańskiej, gdzie został nawet kierownikiem katedry. W 1954 uzyskał tytuł profesora nadzwyczajnego, a w 1960 został profesorem zwyczajnym. Był członkiem wielu rad naukowych poświęconych tematyce technologii żywności, w tym zagranicznych – brytyjskiej, amerykańskiej czy niemieckiej. Opisywany był jako „naukowiec praktyczny, człowiek pozytywnie zakręcony, nieszablonowy”. W 1968 roku został zawieszony i wydalony ze służby na podstawie wniosku Prokuratora Wojewódzkiego. Efektem była przymusowa emerytura oraz próby przekreślenia jego dorobku naukowego. Wszystko z powodu przechwyconego przez Służbę Bezpieczeństwa listu prywatnego, w którym krytykował politykę władz PRL.

Profesor publikował potem poza granicami kraju. Zrehabilitowany został dopiero w 1986 roku (przez Politechnikę Gdańską). W 1992 roku otrzymał od tego samego uniwersytetu tytuł doktora honoris causa. Określany jako „tytan pracy, człowiek światowy i bez barier”, zmarł 19 lutego 1997 roku w Sopocie, jego ostatnie słowa przed śmiercią brzmiały ponoć „trzymajmy się, nie dajmy się, hej ho, do pracy by się szło”. W Gdańsku znajduje się obecnie ulica jego imienia.

Konsultacja: Tomasz Waszczuk
Źródła: wikipedia.org, pg.edu.pl, gdansk.naszemiasto.pl, niklot.org.pl