W grudniu 2019 roku Polski Związek Towarzystw Wioślarskich będzie obchodził stulecie istnienia. Z tej okazji zapraszamy na wyjątkowy cykl, w którym raz w miesiącu będziemy przybliżać historię polskiego wioślarstwa i dwunastu prezesów PZTW. Na początek człowiek, od którego wszystko się zaczęło - Józef Radwan.

Pierwszy prezes Polskiego Związku Towarzystw Wioślarskich był postacią, która odznaczyła się ogromnymi zasługami pod względem rozwoju i centralizacji wioślarstwa w Polsce. Józef Radwan był dumnym reprezentantem Ziemi Kaliskiej, z którą na przełomie XIX i XX wieku nieodłącznie związał najbardziej owocne lata swojego życia. Urodzony 17 października 1858 w Warszawie, syn Aleksandra i Teresy z Chmielewskich, ukończył Wydział Prawa na Uniwersytecie Warszawskim, następnie rozpoczął pracę urzędniczą w Górze Kalwarii. Był członkiem powstałego w 1878 Warszawskiego Towarzystwa Wioślarskiego, pierwszego polskiego klubu sportowego. Później w ślady Warszawy, tworząc regionalne towarzystwa wioślarskie, poszły Płock, Włocławek i Kraków. W grudniu 1884 roku przyszły prezes PZTW przybył do Kalisza, gdzie objął posadę sędziego śledczego.

Ta data jest szczególnie istotna w kontekście jego działalności dla rozwoju dyscypliny. O ile niezbyt wiadomo, czym dokładnie zajmował się w Warszawskim Towarzystwie Wioślarskim, tak można śmiało powiedzieć, że dynamizacja i przybranie na popularności wioślarstwa w Wielkopolsce zbiegła się w czasie właśnie z przyjazdem Józefa Radwana. W 1887 roku ożenił się z Antoniną. W kolejnych latach para doczekała się dwóch synów – starszy Józef junior zainteresował się malarstwem, z kolei młodszy Antoni został drukarzem i dziennikarzem. W późniejszych latach pracował także jako naczelnik przystani Kaliskiego Towarzystwa Wioślarskiego.

Przez Kalisz przepływa rzeka Prosna, która uchodzi za rzekę kapryśną i niebezpieczną. W tamtych czasach słynęła z dwóch skrajności – cechował ją albo nadmiar, albo niedomiar wody. W 1885 roku, na Prośnie pojawiła się łódź kilowa, która była własnością Wiktora Weigta – naczelnika lokalnego browaru parowego. Według relacji Weigt razem z kilkoma rzemieślnikami niemieckiego pochodzenia upodobał sobie przejażdżki po rzece, a jednym z kaliszan obserwujących wodne wojaże miał być właśnie Józef Radwan. Możliwe, że hobby browarnika i w połączeniu z własnymi doświadczeniami związanymi z WTW zainspirowało działacza do akcji. Razem z Kazimierzem Witkowskim – redaktorem gazety „Kaliszanin” – wysunął pomysł stworzenia regionalnego towarzystwa wioślarskiego. Pierwsze składki przeznaczono na zakup dwóch łodzi, co miało miejsce w 1886 i 1887 roku.

Rzeka Prosna (fot. wikipedia.org)

W początkowym okresie łodzie służyły jako środek transportu i rozrywki na Prośnie. Urządzano nimi wycieczki do tzw. Diabelskiego Dołka – niebezpiecznego rejonu rzeki, znajdującego się w okolicach mostu kolejowego, zlikwidowanego dopiero w czasie okupacji hitlerowskiej. Innym popularnym kierunkiem były Piwonice – obecnie część lewobrzeżnej dzielnicy Kalisza. Po jednej z takich wycieczek w końcu wzięto pod uwagę kwestię zalegalizowania kółka wioślarskiego. Na pierwszym posiedzeniu dokonano wyboru zarządu. Józef Radwan został prezesem – oprócz niego wybrano również zastępcę, sekretarza i kasjera.

Nieoficjalną datą powstania Towarzystwa Wioślarskiego w Kaliszu jest 1887 rok. Z obawy przed niechęcią władz rosyjskich do tej inicjatywy, kolejne działania podejmowano jednak w konspiracji. Zakupiono pięć kolejnych łodzi, a szeregi Towarzystwa stale się poszerzały. Pełna legalizacja nastąpiła dopiero w 1894 roku i właśnie tę datę przyjmuje się za początek działalności obecnego Kaliskiego Towarzystwa Wioślarskiego (nazwa została ostatecznie zdefiniowana i przyjęta w 1906 roku). W ślad za uregulowaniem statusu przyjęto również umundurowanie. Na łodziach pojawiły się także flagi.

Poszerzenie działalności Towarzystwa o sport wioślarski datuje się na lata 1894-1906. To właśnie w tym okresie zapoczątkowano treningi oraz rozpoczęto organizację regat klubowych. W 1897 roku wioślarze kaliscy dostali zaproszenie na regaty odbywające się w Warszawie z okazji piętnastolecia założenia Warszawskiego Towarzystwa Wioślarskiego. Zawody wygrali wioślarze z Warszawy, ale w dowód uznania ducha walki sternik osady warszawskiej przekazał kaliszanom zdobyte trofeum. Kolejne lata to rozwój klubu, szczególnie na gruncie sportowym.



Pod tym względem wyróżniła się zwłaszcza „Brylantowa osada”, nazywana też „Niepokonanymi diamentami”. Czwórka ze sternikiem w zmienianym często składzie: Jan Prędkowski, Hieronim Kosmalski (sternicy), Roman Rudzki, German Netrel, Stanisław Janczewski, Olkowski, Radajewski i Cygański wygrywała wyścigi o „Złote Wiosło Królestwa Polskiego” – cykliczne zawody centralne, w których rywalizowały regionalne towarzystwa wioślarskie. Osady z Kalisza wygrywały w latach 1910 (Płock), 1911 (Włocławek), 1912 (Kraków), 1913 (Kalisz). Nieprzerwanie przez okres sukcesów w składzie osady znajdowali się Roman Rudzki i German Netrel. Podwaliny pod te osiągnięcia stworzył działający jako prezes KTW w latach 1894-1906 Józef Radwan. W 1913 oddano do użytku przystań na Prośnie służącą kaliskim wioślarzom do dzisiaj, ale nakłady na rozwój zostały okupione poważnymi kłopotami finansowymi. Zaciągnięte pożyczki spowodowały, że prezes dwukrotnie składał rezygnację z pełnionej funkcji – w 1906 i 1913 roku.

Na początku XX wieku regionalnych towarzystw wioślarskich było w Polsce już kilkanaście. W 1908 roku utworzono Międzyklubową Komisję Regatową, jednak dalsze prace na rzecz rozwoju dyscypliny wyhamowały po wybuchu I Wojny Światowej w 1914 roku.

Po zakończeniu wojny – z inicjatywy Kaliskiego Towarzystwa Wioślarskiego – w grudniu 1919 roku dochodzi ostatecznie do założenia Polskiego Związku Towarzystw Wioślarskich. Funkcję prezesa obejmuje właśnie Józef Radwan i będzie ją sprawować aż do 1932 roku. W trakcie jego rządów pierwszy raz polscy wioślarze wystąpią na Igrzyskach Olimpijskich. Debiut odbędzie się w 1924 roku na VIII Nowożytnych Igrzyskach Olimpijskich w Paryżu. Zbiegł się w czasie z przystąpieniem PZTW do Internationale des Societes d’Aviron, federacji „zbierającej w swoim łonie elitę europejskiego wioślarstwa”. Na pierwsze medale trzeba będzie jeszcze poczekać. W 1925 roku na Mistrzostwach Europy w Pradze brązowy medal zdobywa Andrzej Osiecimski-Czapski, natomiast we wrześniu 1926 roku Leon Birkholc, Franciszek Bronikowski, Mieczysław Figurski, Franciszek Janik i sternik Franciszek Brzeziński zajmują trzecie miejsce na ME w Lucernie.

Uczestnicy wioślarskich zmagań podczas Igrzysk Olimpijskich w 1932 roku (fot. wikipedia.org)

Większe sukcesy nadejdą w kolejnych latach. W 1928 roku w Amsterdamie czwórka ze sternikiem zdobywa brązowy medal Igrzysk Olimpijskich. Rok później w Bydgoszczy zorganizowane zostaną jubileuszowe XXX Mistrzostwa Europy w wioślarstwie – zakończymy je z czterema medalami. W ostatnim roku prezesury Józefa Radwana przywozimy z Igrzysk Olimpijskich w Los Angeles dwa brązowe medale za rywalizację dwójki bez sternika i czwórki ze sternikiem oraz srebro dwójki ze sternikiem.

Prezes Radwan pracę na rzecz wioślarstwa zakończył w 1932 roku. Dwa lata wcześniej wycofał się z prowadzenia swojej drukarni oraz redagowania Gazety Kaliskiej. Zmarł 24 czerwca 1936 roku. Został pochowany w Kaliszu, gdzie obecnie znajduje się także ulica jego imienia.

Źródła:

http://www.pztw.pl/wioslarstwo/historia
http://www.info.kalisz.pl/biograf/radwanj.htm
http://www.wbc.poznan.pl/dlibra/plain-content?id=353217
http://kalisz.naszemiasto.pl/artykul/kaliskie-towarzystwo-wioslarskie-ma-juz-120-lat,2433565,artgal,t,id,tm.html
http://www.sportowahistoria.pl/index.php?subsite&serwis=105
http://www.info.kalisz.pl/ktw/roz3a.htm